Per 1 januari 2022 bedroeg het saldo van de reserves €125,7 miljoen (exclusief rekeningresultaat). In de jaarrekening 2022 is dit gestegen naar €156,1 miljoen (exclusief rekeningresultaat). De stand van de reserves op 31 december 2021 en 31 december 2022 kan over de verschillende categorieën als volgt worden verdeeld:

De grootste mutatie wordt hieronder toegelicht:

Bestemmingsreserves met bestedingsfunctie

De stijging wordt grotendeels veroorzaakt door een storting van €25,3 miljoen in de reserve nieuw beleid. Deze is met name gevuld bij de besluitvorming van de begroting 2022 (€10 miljoen), door de vrijval van het jaarrekening resultaat 2022 en de voordelen uit de eerste en tweede kwartaalrapportage (€16,1 miljoen).
Deze reserve is bij de begroting 2023 ingezet als dekking voor eenmalige voorstellen nieuw beleid.

De contante waarde is op totaalniveau toegenomen met €545.000. De geprognosticeerde resultaten van de grondexploitaties zijn per saldo afgenomen. Het resultaat van de verlieslatende grondexploitaties verslechterd met €300.000 en het resultaat van de winstgevende grondexploitaties met €240.000. In 2022 worden 3 grondexploitaties ter hoogte van €500.000 afgesloten.

De benodigde verliesvoorziening neemt met €300.000 toe. Het risicoprofiel van de grondexploitaties is gestegen. Per saldo neemt het bedrag dat aan weerstandsvermogen dient te worden aangehouden met circa €1,8 miljoen toe. Zie voor een nadere toelichting de paragraaf Grondbeleid.

Het renteresultaat voor 2022 bedraagt €208.000 positief en is volgens de begroting. Het renteresultaat is het verschil tussen de doorbelaste rente aan activa en de werkelijke rentekosten.

De risico’s zijn gestegen ten opzichte van de laatste inventarisatie in de begroting 2023-2026. De specifieke weerstandsreserve wordt verhoogd waarmee de gestegen risico's opgevangen kunnen worden. Hiermee wordt het weerstandsvermogen op het gewenste niveau gebracht en voldoet daarmee aan de beleidsuitgangspunten van het risicomanagement in Deventer.

De hogere risico's zijn geïdentificeerd in de grondexploitaties (zie paragraaf Grondbeleid) en bij de tijdelijke voorziening Schalkhaar en het BAD. In de grondexploitaties zijn de risico's op met name woningbouwlocaties gestegen. Een voldoende hoog weerstandsvermogen (ratio van minimaal 1) wordt bereikt door de specifieke weerstandsreserve te verhogen met €4,3 miljoen. Hierdoor stijgt de benodigde weerstandscapaciteit naar €18,0 miljoen.

Per 1 januari 2016 is de wet modernisering Vennootschapsbelastingplicht (wet Vpb) overheidsondernemingen in werking getreden. De gemeente Deventer heeft, voorafgaand aan de wetswijziging, onderzoek gedaan naar de gevolgen van de invoering van deze wet. Het onderzoek is gebaseerd op de activiteiten en cijfers van 2015 en 2016. Dit onderzoek heeft geresulteerd in een tweetal rapportages:

• Implementatietraject Vpb (06-12-2016)

In dit rapport is uitvoerig ingegaan op het proces van wetsonderzoek, activiteit inventarisatie en beoordeling en toetsing daarvan aan het wettelijk kader. Op basis van onderzoek naar de feiten en omstandigheden is vervolgens het standpunt ingenomen, dat de gemeente Deventer voor geen enkele activiteit kwalificeert als onderneming in de zin van de wet Vpb (ondernemingstoets).

• Vpb en het grondbedrijf (03-02-2017)

In de memo wordt ingegaan op het DNA (profiel) van het grondbedrijf. Vervolgens is op basis van het toepassen van de zogenaamde QuickScan (ontwikkeld door de Samenwerking Vennootschapsbelasting Lokale Overheden - SVLO) onderzocht of de gemeente Deventer met haar grondexploitatie-activiteiten een onderneming vormt voor de wet Vpb.
Op basis van de uitkomst van het onderzoek naar de activiteiten van het Grondbedrijf en het toepassen van de QuickScan is het standpunt van Deventer dat zij, ook voor haar grondbedrijf activiteiten, niet kwalificeert als onderneming in de zin van de wet Vpb (ondernemingstoets).

Op de uitkomsten van de onderzoeken is een review gehouden door een extern belastingadviesbureau. Daarbij is onder andere de juiste toepassing van de wet- en regelgeving beoordeeld. Door het betreffende adviesbureau is vervolgens het volgende geconcludeerd voor wat betreft de accountantscontrole jaarrekening 2016;

Onderhavige beoordeling (rapport Beoordeling van de Concept-Rapportage van de Vpb-plicht-Gemeente Deventer) toont richting de accountant aan dat in het proces en de vastlegging van de onderliggende onderbouwing van de eventuele vennootschapsbelastingplicht voldoende ‘checks en balances’ zijn opgenomen.

Het proces van de invoering van de Vpb-plicht voor overheidsbedrijven was op het moment van onderzoek nog niet afgerond. Onder andere de VNG, VVG, IPO, Belastingdienst en het ministerie van Financiën waren nog in overleg over belangrijke details in de uitvoering. Op dit moment (eind 2022) heeft de Belastingdienst zich slechts beperkt uitgelaten over de onduidelijkheden bij de inventarisatie van de Vpb-plicht van gemeenten in het algemeen en de gemeentelijke grondbedrijven in het bijzonder. Er bestaan daarom nog risico’s en onduidelijkheden, waarover wellicht in de komende jaren meer duidelijkheid gaat ontstaan.

Integraal onderzoek

In 2022 zijn alle activiteiten (taakvelden) op basis van het boekjaar 2020 binnen de gemeente Deventer opnieuw beoordeeld of er sprake is van Vpb-plicht. Het rapport van 2016 is op basis van de resultaten van dit integraal onderzoek geactualiseerd. Dit is vastgelegd in het ‘Rapport integrale activiteiten Vpb’. Op basis van onderzoek naar de feiten en omstandigheden is het standpunt ingenomen, dat de gemeente Deventer voor geen enkele activiteit in 2020 kwalificeert als onderneming in de zin van de wet Vpb (ondernemingstoets).

Stand van zaken ultimo boekjaar 2022

Aangiften Vpb boekjaar 2016 tot en met 2020

In 2019, 2020, 2021 en 2022 heeft de gemeente Deventer op uitnodiging van de Belastingdienst aangifte vennootschapsbelasting gedaan voor de jaren 2016, 2017, 2018, 2019 en 2020. Dit betroffen zogenaamde ‘nihil’ aangiften. De gemeente Deventer stelt zich op het standpunt dat zij voor haar gehele organisatie niet belastingplichtig is volgens de Wet op de vennootschapsbelasting 1969.
De Belastingdienst heeft, op basis van de aangifte 2016, met daaropvolgend verschillende vraag- en antwoord-sessies over reclame activiteiten, de gemeente Deventer in mei 2020 over de ‘winst’ op betreffende reclame activiteiten een aanslag vennootschapsbelasting opgelegd. Deze is, om oplopende belastingrente te voorkomen, direct betaald.
Vervolgens heeft de gemeente Deventer in juni 2020 pro forma bezwaar aangetekend tegen de aanslag.

In de tussentijd zijn door zeker vijf andere gemeenten in Nederland fiscaal juridische procedures gestart bij verschillende rechtbanken. De inhoud van de procedures vertonen grote gelijkenis met de pleitbare standpunten die de gemeente Deventer heeft ingenomen inzake de Vpb-aanslagen voor de opbrengsten van reclame activiteiten. In december 2021 is met de Belastingdienst schriftelijk overeengekomen dat de bezwaren van de gemeente Deventer worden aangehouden tot het moment dat in vergelijkbare procedures de relevante rechtsvragen zijn beantwoord. Op dat moment doet de Belastingdienst uitspraak op bezwaar. Onder Vpb en reclame wordt nader ingegaan op de activiteit 'reclame'.

Vpb en grondbedrijf

In het kader van de Wet op de vennootschapsbelasting 1969 wordt jaarlijks beoordeeld of er voor het grondbedrijf van de gemeente Deventer sprake is van een onderneming en daarmee vennootschapsbelastingplicht. Bij dit onderzoek naar het cluster van grondgerelateerde activiteiten (grondexploitaties) binnen het grondbedrijf wordt gebruik gemaakt van een model dat is gebaseerd op de QuickScan en de Post-QuickScan gepubliceerd door het SVLO. De onderzoeksresultaten worden vastgelegd in een rapportage ‘Vastlegging Vpb-plicht grondbedrijf’.

In oktober 2022 is op basis van de jaarrekening 2021 en het MPG 2022 het model doorgerekend en vastgesteld dat het resultaat van het grondbedrijf van de gemeente Deventer voor het jaar 2021 positief is. De vraag is of sprake is van een structureel positief resultaat. Inmiddels is gestart met het opstellen van de fiscale openingsbalans 2021 en wordt in de eerste helft van 2023 de Vpb-impact over de boekjaren 2021 en 2022 en de verwachte impact voor de jaren daarna vastgesteld. Met de uitkomst van dit onderzoek wordt beoordeeld of sprake is van een structureel positief resultaat (structureel winststreven). Op het moment dat de gemeente Deventer met de activiteiten van het grondbedrijf een structureel positief resultaat laat zien, gaat het door de zogenaamde ‘ondernemingspoort’ en is zij vanaf dat moment vennootschapsbelastingplichtig.

Vpb en reclame

Veel gemeenten hebben met reclame exploitanten contracten afgesloten op basis waarvan de gemeente delen van de publieke ruimte (grond, lichtmasten, abri’s, billboards, rotondes, enzovoort) tegen vergoeding exclusief ter beschikking stelt aan de exploitant. Op dit moment hebben diverse gemeenten fiscaal juridische procedures lopen over de vraag of de gemeente vennootschapsbelastingplichtig is voor de resultaten die met deze activiteiten worden behaald.

Ten behoeve van de ingediende aangifte vennootschapsbelasting 2016 is door de gemeente Deventer beoordeeld of de activiteit ‘reclame in de openbare ruimte’ belastingplichtig is voor de vennootschapsbelasting. Uit de analyse blijkt dat deze activiteit als ‘normaal vermogensbeheer’ kwalificeert en dat er geen sprake is van een ‘duurzame organisatie van kapitaal en arbeid’. Gelet hierop is de activiteit niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting en daarom niet opgenomen in de aangiften vennootschapsbelasting 2016 tot en met 2020. De gemeente Deventer heeft over het niet belastingplichtig zijn voor haar reclame activiteiten een pleitbaar standpunt ingenomen en gedeeld met de Belastingdienst.

Op basis van de uitkomst van de lopende procedures bij verschillende rechtbanken zal de Belastingdienst uitspraak doen op het bezwaar dat de gemeente Deventer heeft ingediend. De uitkomst daarvan zal even duren en vormt daarmee een onzekerheid voor de gemeente Deventer.

Vpb en brandstofverkooppunten

De situatie die geldt voor de activiteit 'reclame' komt grotendeels overeen met de activiteit ‘verhuur gronden brandstofverkooppunten’. Rechtbank Den Haag heeft op 23 augustus 2022 uitspraak gedaan in één van de lopende procedures. Daarbij heeft zij geoordeeld dat, door het houden van een veiling beoogd is meer rendement te behalen dan bij normaal vermogensbeheer wordt verondersteld. Daarmee wordt geconcludeerd dat er sprake is van een winstoogmerk en vennootschapsbelastingplicht.

Ten behoeve van de ingediende aangifte vennootschapsbelasting 2016 is door de gemeente Deventer beoordeeld of de activiteit ‘verhuur gronden brandstofverkooppunten’ belastingplichtig is voor de vennootschapsbelasting. Uit de analyse blijkt dat deze activiteit als ‘normaal vermogensbeheer’ kwalificeert en dat er geen sprake is van een ‘duurzame organisatie van kapitaal en arbeid’. Gelet hierop is de activiteit niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting en daarom niet opgenomen in de aangiften vennootschapsbelasting 2016 tot en met 2020.
Op dit moment is gemeente Deventer in gesprek met de Belastingdienst om voor de jaren 2016 tot en met 2021 aanslagen opgelegd te krijgen waartegen, op gelijke wijze als bij de activiteit 'reclame', direct in bezwaar wordt gegaan. Dit om het eventuele financiële effect van belastingrente te beperken.

Conclusie

De gemeente Deventer stelt zich op dit moment op een pleitbaar standpunt dat zij met haar activiteiten niet door de ‘ondernemingspoort’ gaat. De aanslagen van de Belastingdienst voor de opbrengsten voor de reclame activiteiten over 2016, 2017, 2018 en 2019 doen daar niet aan af. Gelijk aan de behaalde resultaten met betrekking tot de verhuur gronden brandstofverkooppunten. De gemeente Deventer wacht met vertrouwen de uitkomst van de landelijke procedures af.